Thành Đồng Hới: Nét đẹp lịch sử và kiến trúc nghệ thuật

Thành Đồng Hới, di tích lịch sử cấp quốc gia về kiến trúc nghệ thuật, tọa lạc tại trung tâm Đồng Hới, là điểm đến lý tưởng để du khách khám phá và check-in.

Thành Đồng Hới, một minh chứng lịch sử kiến trúc hơn 390 năm tuổi, đã chứng kiến và ghi dấu biết bao thăng trầm của dân tộc, của quê hương. Từ khi được xây dựng vào năm 1631, thành Đồng Hới đã trở thành biểu tượng kiêu hãnh, là nơi lưu giữ những câu chuyện hào hùng, những giá trị văn hóa quý báu, góp phần tạo nên bản sắc riêng của mảnh đất Quảng Bình.

Nằm ngay trung tâm thành phố Đồng Hới với kiến trúc độc đáo, Thành Đồng Hới hứa hẹn sẽ là điểm đến hấp dẫn mới cho du khách khi khám phá Quảng Bình.

Du khách đến Thành Đồng Hới có thể khám phá Bảo tàng Quảng Bình, nơi lưu giữ lịch sử vùng đất, và Quảng trường Hồ Chí Minh, biểu tượng của lòng yêu nước.

Sự hình thành và phát triển của thành phố Đồng Hới

Lũy Trấn Ninh, một phần của hệ thống phòng thủ Đầu Mâu- Nhật Lệ, được Lộc Khê Hầu Đào Duy Từ xây dựng năm 1631. Nằm sâu trong lòng lũy là công sự kiên cố, đồn binh canh phòng nghiêm ngặt, bảo vệ vững chắc các cổng thành trước nguy cơ tấn công từ quân chúa Trịnh ở Đàng Ngoài. Chiến địa trọng yếu Động Hải- Nhật Lệ được xem là tuyến phòng thủ then chốt của xứ Đàng Trong, nơi quân Trịnh quyết tâm đánh chiếm. Gần nửa thế kỷ, hàng vạn quân Trịnh liên tục tấn công vào đồn Động Hải, lũy Trấn Ninh, quyết tâm phá vỡ tuyến phòng thủ này. Tuy nhiên, sau những trận chiến quyết liệt, dồn toàn lực tấn công vào lũy Trấn Ninh, quân Trịnh không những không chiếm được đồn Động Hải mà còn phải hứng chịu thất bại thảm hại. Cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn kéo dài gần 50 năm (1627- 1672) chính thức chấm dứt, buộc quân Trịnh phải rút lui về trấn giữ từ Bắc sông Gianh trở ra.

Hệ thống lũy Đào Duy Từ, đặc biệt là lũy Đầu Mâu- Nhật Lệ và mấu chốt là lũy Trấn Ninh, đồn Động Hải, đã đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ biên giới phía Nam của nước Việt, tạo điều kiện cho chúa Nguyễn có gần 150 năm gây dựng và phát triển đất nước ở miền Nam.

Cuối thế kỷ XVIII, chính sách cai trị bất công của chúa Nguyễn khiến lòng dân bất mãn, đẩy vương triều vào cảnh suy yếu. Nhận thấy thời cơ, chúa Trịnh huy động ba vạn quân vượt sông Gianh tiến đánh vào đất Đàng Trong. Hệ thống phòng thủ vững chắc của chúa Nguyễn, từ lũy Đào Duy Từ đến các đồn lũy Đầu Mâu – Nhật Lệ, Trấn Ninh, lần lượt thất thủ trước sức tấn công mãnh liệt của quân Trịnh. Quân Trịnh dễ dàng chiếm giữ đồn Động Hải và tiến thẳng vào Phú Xuân, đánh dấu sự sụp đổ của chúa Nguyễn và mở ra một thời kỳ hỗn loạn mới cho đất nước.

Tháng 6 năm 1786, dưới thời Tây Sơn, Nguyễn Huệ dẫn quân đánh tan quân Trịnh tại Thuận Hóa. Chiến thắng vang dội giúp quân Tây Sơn chiếm giữ lũy Trấn Ninh và đồn Động Hải, chấm dứt sự thống trị của nhà Trịnh ở Phú Xuân. Từ đây, quân Tây Sơn tiến ra Thăng Long, dẹp loạn cát cứ, mở ra thời kỳ thống nhất đất nước sau hàng thế kỷ phân liệt. Thay vì phá hủy, Nguyễn Huệ cho tu sửa, củng cố thêm lũy Trấn Ninh và đồn Động Hải, minh chứng cho tầm nhìn chiến lược của ông trong việc xây dựng một đất nước thống nhất và vững mạnh.

Năm Gia Long thứ 10 (1811), dưới thời Nguyễn, thành Đồng Hới được tu bổ và trở thành trung tâm hành chính tỉnh Quảng Bình, mang tên Thành Quảng Bình.

Minh Mạng, vị vua kế vị Gia Long, đã cho xây dựng lại thành Đồng Hới theo kiểu kiến trúc Vauban vào năm 1824 với sự hỗ trợ của sĩ quan người Pháp Olivic de Puname. Kiến trúc thành lũy quân sự độc đáo này được tiếp tục củng cố và nâng cấp bởi vua Thiệu Trị năm 1842 trong chuyến ngự giá Bắc tuần Động Hải của ông. Thành Đồng Hới mang hình dáng độc đáo như Mũi khế với 4 múi to và 4 múi nhỏ, được bố trí theo hướng Tây Nam- Đông Bắc và Tây Bắc Đông Nam, tạo nên một kiến trúc ấn tượng và vững chắc.

Thành quách đồ sộ với chu vi 1860m, cao 4m, mặt thành rộng 1m35, móng dày 2m. Mặt chính hướng Tây, uy nghi với 3 cổng lớn: Bắc, Nam, Đông, mỗi cổng đều được trang trí vọng canh tám mái. Cổng thành thông ra ngoài bằng cầu gạch cuốn vòm duyên dáng. Hai cổng Bắc – Nam xây chếch nhau, tạo nên bố cục kín đáo, ẩn mình sau hào rộng 28m (7 trượng), cách chân thành 5-6m.

Thành Đồng Hới: Nơi lịch sử hào hùng chống Pháp

Năm 1885, thực dân Pháp lần đầu tiên tấn công thành Đồng Hới. Binh sĩ và nhân dân vùng Động Hải đã chiến đấu dũng mãnh, buộc chúng phải rút lui. Tuy nhiên, sự đầu hàng của triều đình nhà Nguyễn đã tạo điều kiện cho Pháp tấn công lần thứ hai vào ngày 19 tháng 7 năm 1885. Lần này, chúng chiếm được thành dễ dàng, đánh dấu sự khởi đầu của ách đô hộ Pháp tại Quảng Bình. Trong thành, Pháp xây dựng đồn lính khố xanh cạnh tòa sứ, do người Pháp chỉ huy, khẳng định sự kiểm soát của chúng.

Năm 1886, hưởng ứng phong trào Cần Vương, nghĩa quân Đồng Hới do Nguyễn Phạm Tuân chỉ huy ba lần đột nhập thành phố, tấn công quân Pháp, gây thiệt hại đáng kể cho chúng. Để đối phó, thực dân Pháp đàn áp tàn bạo các cuộc khởi nghĩa, xây dựng nhà lao ngay trong thành để giam cầm những người yêu nước và chiến sĩ cách mạng, bao gồm cả các chiến sĩ cộng sản trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, tinh thần cách mạng của nhân dân Quảng Bình và Đồng Hới ngày càng bừng sáng. Họ đã đồng lòng với cả nước, dũng cảm vùng lên giành chính quyền, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Đêm 22 rạng ngày 23 tháng 8 năm 1945, lòng dân Quảng Bình sục sôi khí thế cách mạng. Từ khắp các vùng lân cận, từ Đức Ninh, Nghĩa Ninh, Lý Ninh, Lộc Ninh, Bảo Ninh, đồng bào hăng hái kéo về thị xã, hưởng ứng lệnh Ủy ban khởi nghĩa, cùng đồng bào nội thị quyết tâm giành chính quyền. 8 giờ sáng ngày 23 tháng 8, thành Đồng Hới chìm trong biển người, hàng vạn quần chúng nô nức tham dự mít tinh trọng đại chào mừng ngày khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Bình chính thức ra mắt, mang đến niềm vui và hy vọng cho nhân dân. Màu cờ đỏ sao vàng tung bay rực rỡ, ánh mắt rạng ngời niềm tin và hy vọng, không khí bừng bừng khí thế cách mạng tràn ngập khắp thành phố. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, nhân dân thị xã và các vùng ngoại thị lại một lần nữa tập trung tại thành Đồng Hới, cùng hòa chung niềm vui dân tộc, lắng nghe tiếng Bác Hồ kính yêu đọc bản Tuyên ngôn độc lập qua đài Tiếng nói Việt Nam, khẳng định sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Đồng Hới dồn sức chuẩn bị đối mặt với nguy cơ giặc Pháp trở lại. Thành phố như một pháo đài kiên cố, nơi các cơ quan lãnh đạo Đảng, chính quyền, tỉnh bộ Việt Minh, quân đội và các đoàn thể cách mạng cùng nhân dân đồng lòng sát cánh, quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng và sẵn sàng chiến đấu chống thực dân Pháp xâm lược.

Ngày 27 tháng 3 năm 1947, thực dân Pháp huy động lực lượng hùng hậu, bao gồm máy bay, tàu chiến và xe lội nước, đổ bộ lên bãi biển Nhật Lệ nhằm tấn công thành Đồng Hới. Chúng muốn đánh nhanh thắng nhanh, tiêu diệt cơ quan lãnh đạo và lực lượng chủ lực của tỉnh. Tuy nhiên, ba lần tấn công đều bị quân dân ta đánh chặn quyết liệt. Đặc biệt, tinh thần chiến đấu anh dũng kiên cường của Tiểu đoàn Lê Thành Đồng đã đánh bật chúng ra biển, bảo toàn lực lượng và thời gian cho cuộc kháng chiến.

Sau ba lần rút lui, thực dân Pháp tăng cường binh lực và thay đổi chiến thuật, dốc toàn lực tấn công. Trước sức mạnh áp đảo của địch, quân ta buộc phải tạm thời rút lui về các căn cứ an toàn để củng cố lực lượng, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ. Đáng tiếc, thành Đồng Hới một lần nữa rơi vào tay quân Pháp.

Sau khi chiếm đóng thành Đồng Hới, thực dân Pháp tăng cường phòng thủ nhằm ngăn chặn cuộc tấn công của Việt Minh. Họ xây thêm 5 lô cốt ngầm trên thành, trong đó 4 lô cốt bằng bê tông cốt thép, hướng về phía Tây, và 1 lô cốt thép xe tăng, hướng về phía Nam. Các vọng lâu 8 mái trên nóc ba cổng thành bị phá bỏ để xây bốt canh. Thêm vào đó, mũi khế ở thành phía Đông bị phá hủy để đặt súng đại bác, cho thấy sự cố gắng củng cố phòng thủ của quân Pháp.

Khám phá những địa điểm lịch sử hấp dẫn trên tuyến đường 20 quyết thắng, nơi ghi dấu những chiến công hào hùng của dân tộc.

Dù bị bao vây bởi quân dân Đồng Hới và bộ đội Việt Minh, thực dân Pháp trong thành Đồng Hới vẫn không thể ngủ yên suốt 9 năm kháng chiến. Nhiều cuộc tấn công bất ngờ đã khiến chúng tổn thất nặng nề. Cuộc kháng chiến trường kỳ và gian khổ của nhân dân ta cuối cùng đã giành thắng lợi. Sau thất bại thảm hại ở Điện Biên Phủ và các chiến trường khác, thực dân Pháp buộc phải ký kết Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương. Ngày 18 tháng 8 năm 1954, lúc 15 giờ, tiếng kèn vang lên, lá cờ Quyết thắng tung bay, báo hiệu thời khắc lịch sử: Tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi thành Đồng Hới. Trung đoàn 270 và các đơn vị bộ đội thuộc Tỉnh đội Quảng Bình oai nghiêm tiến vào tiếp quản thị xã, đánh dấu một trang sử hào hùng của dân tộc.

Lá cờ đỏ tung bay rợp trời trước trụ sở Ủy ban quân chính thị xã, báo hiệu ngày vui giải phóng. Nhân dân các phường xã đổ về, hồ hởi đón tiếp Bộ đội cụ Hồ. Thành phố rộn ràng, các cơ quan lãnh đạo tỉnh cũng về đóng trụ sở ngay trong lòng thành, cùng chung niềm vui chiến thắng.

Ngày 16/6/1957, lòng Đồng Hới rộn ràng chào đón Bác Hồ. Từ Quảng Bình, Vĩnh Linh, Quảng Trị, hàng vạn người đổ về, ngập tràn niềm vui được gặp vị lãnh tụ kính yêu. Không khí náo nức tràn ngập khắp nơi, cờ hoa rực rỡ, tiếng reo hò vang vọng. Bác Hồ, với nụ cười hiền từ, đã dành những lời ân cần, động viên cán bộ, chiến sĩ và đồng bào Quảng Bình, khơi dậy tinh thần yêu nước, quyết tâm xây dựng quê hương.

Bình yên của Đồng Hới, của miền Bắc xã hội chủ nghĩa bị gián đoạn bởi âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ. Sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ, cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc được Mỹ tiến hành. Đồng Hới, cùng cả nước, dấy lên tinh thần quyết chiến, quyết thắng, bảo vệ quê hương, bảo vệ miền Bắc. Ngay những ngày đầu chống chiến tranh phá hoại, quân dân Đồng Hới đã bắn cháy một máy bay AD6 của giặc Mỹ, rơi ngay trong thành phố, minh chứng cho ý chí kiên cường bất khuất của con người nơi đây.

Trong những năm chiến tranh phá hoại miền Bắc của giặc Mỹ, Thành cổ Đồng Hới là một mục tiêu bị tập trung đánh phá. Ba cổng thành, ba chiếc cầu và đoạn thành phía Đông bị tàn phá nghiêm trọng. Nửa thành còn lại phía Bắc và phía Tây bị đánh rạn nứt, sụt lún, đổ vỡ thành 15 đoạn, mang đầy vết tích bom đạn.

Dù nhà cửa, đường phố, thành cổ bị tàn phá, quân dân Đồng Hới vẫn kiên cường bám trụ, giữ vững ý chí “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Họ vừa chiến đấu, vừa phục vụ chiến đấu, vừa giữ vững sản xuất, vừa làm tròn nhiệm vụ chi viện cho các chiến trường. Mỗi phường xã là một pháo đài kiên cường chống Mỹ.

Thành Đồng Hới, từng là điểm nóng trong chiến tranh, trở thành trận địa, công sự phòng không, nơi tập kết cho những đoàn quân, chuyến xe ra tiền tuyến, đặc biệt trong chiến dịch vận tải VT5.

Đồng Hới: Di sản lịch sử, điểm du lịch hấp dẫn của Quảng Bình

Hòa bình đã trở về, Đồng Hới rạng ngời trong diện mạo mới, mạnh mẽ vươn lên tầm vóc đô thị văn minh, giàu đẹp. Dòng Nhật Lệ thơ mộng vẫn ôm ấp những nét đẹp văn hóa truyền thống, đậm đà bản sắc quê hương. Những công trình hiện đại mọc lên, tô điểm thêm cho thành phố cổ kính, tạo nên bức tranh hài hòa giữa nét xưa và nét mới.

Thành Đồng Hới, di sản kiến trúc nghệ thuật quốc gia, được gìn giữ và tôn tạo xứng tầm, tọa lạc giữa lòng thành phố Hoa Hồng, là minh chứng cho lịch sử hào hùng.

Dưới bóng cây xanh mát, thảm cỏ biếc rợp, thành cổ Đồng Hới sẽ hiện lên rạng ngời trong ánh đèn lung linh, phản chiếu trong dòng nước mát lành. Khi dự án bảo tồn, tôn tạo di tích hoàn thành, du khách sẽ được đắm mình trong khung cảnh thơ mộng, vừa ngắm nhìn thành phố đổi mới bên dòng Nhật Lệ hiền hòa, vừa cảm nhận dòng chảy lịch sử hào hùng trên mảnh đất Quảng Bình. Những câu chuyện về các thế hệ đã đi qua sẽ ngân vang trong lòng du khách, lưu lại dấu ấn khó phai mờ.

Khám phá Quảng Bình: Tham quan Bảo tàng Quảng Bình và thành Đồng Hới

Nằm giữa lòng thành phố Đồng Hới, nơi tập trung các cơ quan quan trọng của tỉnh Quảng Bình, Quảng trường Hồ Chí Minh mới được xây dựng là điểm nhấn thu hút du khách. Không gian rộng lớn của công viên là địa điểm lý tưởng để check-in và được nghe giới thiệu về lịch sử, văn hóa của vùng đất này. Bên cạnh đó, Bảo tàng Quảng Bình cũng là điểm đến hấp dẫn, nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc, góp phần làm nên sức hút cho thành phố.

Khám phá Quảng Bình trọn vẹn với hành trình độc đáo: đi bộ trên thành đồng Hới, khám phá bảo tàng địa phương và tản bộ thư giãn tại Quảng trường Hồ Chí Minh.