Hang Tám Cô: “Địa chỉ đỏ” thiêng liêng
Di tích Hang Tám Cô, hay còn được biết đến với tên gọi Hang 8 Thanh niên xung phong, đã trở thành một “địa chỉ đỏ” thiêng liêng, thu hút đông đảo người dân và du khách khi đặt chân đến Quảng Bình. Cái tên Hang Tám Cô đã xuất hiện từ trước năm 1972, bắt nguồn từ việc 8 cô gái trẻ chọn hang đá này làm nơi trú ẩn trong những năm tháng chiến tranh ác liệt. Về sau, địa danh này còn được gọi là hang 8 thanh niên xung phong, ghi dấu sự hy sinh anh dũng của những người trẻ tuổi.
Hang Tám Cô có chiều sâu khoảng 20 mét và chiều rộng 10 mét, một không gian đủ để bộ đội và thanh niên xung phong ẩn mình trong bom đạn. Nằm trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại, con đường Hồ Chí Minh huyết mạch, hang đá này đã chứng kiến những năm tháng cam go nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong suốt 16 năm (1959-1975), Đường Trường Sơn là nơi vận chuyển sức người, sức của từ hậu phương miền Bắc vào tiền tuyến miền Nam. Hàng vạn chiến sĩ, thanh niên xung phong đã ngã xuống để bảo vệ sự thông suốt của con đường này.
Trong vô vàn sự hy sinh cao cả đó, sự kiện 8 thanh niên xung phong mãi mãi nằm lại trong Hang Tám Cô là một dấu son không thể phai mờ trên con đường 20 Quyết Thắng, mảnh đất Quảng Bình kiên cường.
Hang Tám Cô tọa lạc ngay cạnh Đền tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ đường 20 – Quyết Thắng, như một minh chứng cho sự gắn kết giữa quá khứ đau thương và lòng tri ân của thế hệ hôm nay.
Những chàng trai, cô gái tuổi mười tám đôi mươi đến từ huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, gồm Nguyễn Văn Huệ, Đỗ Thị Loan, Lê Thị Lương, Trần Thị Tơ, Lê Thị Mai, Hoàng Văn Vụ, Nguyễn Mậu Kỳ, Nguyễn Văn Phương, cũng hăng hái lên đường ra trận, góp sức mình vào sự nghiệp giải phóng miền Nam.
Sau một hành trình dài, ngày 20 tháng 6 năm 1971, họ được biên chế vào đội thanh niên xung phong 163, thuộc C217, Ban 67, hoạt động trên tuyến đường 20 – Quyết Thắng đầy hiểm nguy.
Thanh xuân vĩnh viễn gửi lại nơi đây
Vào một chiều thu xám xịt ngày 14 tháng 11 năm 1972, bầu trời khu vực Đường 20 rung chuyển bởi tiếng gầm rú của máy bay và những đợt bom B52 trút xuống dữ dội. Mặt đường bị cày xới, tan hoang sau mỗi loạt bom.
Nhưng một tiếng động lạ, trầm và nặng nề, đã khiến những người đang làm nhiệm vụ tại Km16+500 phải chú ý. Cả vùng rừng núi dường như rung mình như vừa trải qua một cơn địa chấn mạnh.
Khi khói bom tan đi, các chiến sĩ thanh niên xung phong lại khẩn trương lên đường san lấp hố bom, cứu chữa đồng đội bị thương và tìm kiếm những người mất tích. Trong lúc tránh bom tại một hang đá nhỏ ven đường, tiểu đội thanh niên xung phong gồm Tơ, Lương, Loan, Mai, Huệ, Phương, Vụ, Kỳ (bốn nam, bốn nữ) không may bị bom đánh sập cửa hang, vùi lấp tất cả bên trong.
Những nỗ lực cứu hộ diễn ra khẩn trương nhưng đầy khó khăn. Việc dùng mìn phá đá có nguy cơ gây nguy hiểm đến tính mạng những người mắc kẹt. Phương án dùng xe xích để di chuyển tảng đá lớn chắn cửa hang cũng không thành công. Sự bất lực hiện rõ trên khuôn mặt những người lính, những giọt nước mắt xót xa lăn dài khi chứng kiến đồng đội mình bị vùi sâu trong lòng đất.
Những chiếc ống tuy ô được khoét rỗng để luồn thức ăn, thuốc men vào bên trong, với hy vọng mong manh kéo dài sự sống cho những người bị nạn.
Tiếng kêu cứu vọng ra từ hang đá giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ ngày càng yếu ớt rồi im bặt. Đến ngày thứ 9, không còn ai nghe thấy tiếng vọng lại nữa. Tất cả đều hiểu rằng, những người đồng đội của họ đã vĩnh viễn ra đi.
Sau khi đất nước hòa bình, ngày 22 tháng 3 năm 1996, những quả mìn đầu tiên đã được sử dụng để phá cửa hang. Đến ngày 4 tháng 6 năm 1996, sau 24 năm bị vùi lấp, hài cốt của các liệt sĩ đã được tìm thấy và đưa về an táng tại quê nhà. Quá trình tìm kiếm cũng phát hiện thêm 5 chiến sĩ pháo binh hy sinh bên ngoài cửa hang khi đang cố gắng san lấp đường.
Di tích Hang Tám Cô đã được chính quyền địa phương tôn tạo và vinh dự được xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2013. Cửa hang đá được phục dựng, bên cạnh đó là Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đường 20 – Quyết Thắng, tạo thành một quần thể tưởng niệm trang nghiêm.
Ngày nay, tại Km16+500 Đường 20 Quyết Thắng, khu tưởng niệm đã được xây dựng ngay tại nơi các anh, các chị đã ngã xuống. Người dân và du khách đến đây đều thành kính đặt lên cửa hang những bông hoa tươi thắm nhất, nghiêng mình tưởng nhớ những người con ưu tú đã hiến dâng tuổi thanh xuân cho độc lập, tự do của Tổ quốc.
Lưu ý cho những ai chuẩn bị đi:
- Hãy tìm hiểu trước về câu chuyện: Việc biết trước về sự kiện bi tráng tại Hang Tám Cô sẽ giúp bạn cảm nhận sâu sắc hơn ý nghĩa của nơi này.
- Dành thời gian tưởng niệm: Đến đây không chỉ để tham quan, hãy dành chút thời gian đứng lặng trước cửa hang hoặc trong đền thờ để tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ.
- Ăn mặc lịch sự: Đây là một di tích lịch sử và tâm linh, vì vậy hãy chọn trang phục kín đáo, lịch sự để thể hiện sự tôn trọng.
- Kết hợp tham quan các điểm lân cận: Hang Tám Cô nằm trên đường đi đến nhiều điểm du lịch nổi tiếng khác của Quảng Bình như Động Thiên Đường, Động Phong Nha, Công viên OZo, Vườn Thực Vật Phong Nha…nên bạn có thể kết hợp để chuyến đi thêm trọn vẹn.
Hang Tám Cô không chỉ là một điểm du lịch, nó còn là một di tích lịch sử, một nơi để chúng ta nhớ về những giá trị thiêng liêng.