Dọc đường thiên lý Bắc-Nam, giữa vô vàn quán ven đường, có một địa danh nhỏ bé với hơn chục quán lá giản dị, khiêm nhường. Nơi đây, bất cứ ai cầm vô lăng ngang qua cũng phải dừng lại ít nhất một lần để thưởng thức đặc sản Quảng Bình cũ.
Dọc con đường thiên lý Bắc- Nam, giữa vô vàn quán ăn ven đường, có một điểm dừng chân nhỏ bé, khiêm nhường mà bất cứ ai cầm vô lăng ngang đây cũng phải dừng lại ít nhất một lần. Nơi ấy, ẩn mình trong những quán lá dân dã, là hương vị đặc trưng của Quảng Bình, đủ sức quyến rũ bất kỳ tâm hồn lữ khách nào.
Bàu Sen, một hồ nước ngọt rộng lớn nằm ven quốc lộ 1A, thuộc xã Sen Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, cách thành phố Đồng Hới về phía nam.
Quán bụi ven đường Tâm KM710
Nằm ẩn mình giữa những đụn cát trắng xóa ven biển, Bàu Sen là một hồ nước ngọt mang trong mình những bí ẩn kỳ thú. Tương truyền, xưa kia nơi đây từng là dòng sông đào từ Lệ Thủy đổ ra biển, nối liền con đường vi hành của quan quân. Thế nhưng, một trận bão cát dữ dội đã lấp mất cửa biển, để lại dấu tích là làng Lấp nằm ven biển và dòng sông hóa thành hồ nước.
Người dân địa phương còn lưu truyền câu chuyện về con sông ngầm dưới lòng Bàu Sen, nối liền với Bàu Tró ở Đồng Hới và thông ra tận động Phong Nha. Bằng chứng là dù nằm giữa vùng cát khô cằn, mỗi khi mùa lũ về, vô số lá rừng lại trồi lên mặt hồ, như một lời khẳng định về dòng chảy bí ẩn dưới lòng đất. Những câu chuyện về Bàu Sen, ẩn chứa trong mình nét đẹp hoang sơ và bí ẩn, đã góp phần tô điểm thêm cho vùng đất Quảng Bình thơ mộng.
Sông Liên Cảng, một công trình thủy lợi oai hùng do Hồ Hán Thương khởi xướng năm 1404, từng là huyết mạch giao thương, nối liền các vùng đất từ Lộc Đình đến Hạ Cờ, trải dài qua Quán Cát, Bàu Sen và Quán Bụt. Dòng sông chảy uốn lượn, vòng qua quan lộ, rồi thẳng tiến vào chợ huyện. Tuy nhiên, sự tàn phá của thời gian và thiên nhiên đã khiến dòng sông dần bị cát lấp, biến mất dần.
Nhiều đời vua sau này, như Lê Nhân Tông, Nguyễn Phúc Chu, Minh Mạng và Tực Đức, đã nỗ lực đào lại sông Liên Cảng, nương theo dấu tích xưa, nhưng đều thất bại trước sự khắc nghiệt của thiên nhiên. Ngày nay, chỉ còn lại Bàu Sen, một vùng non nước mênh mông, với những động cát lớn án ngữ phía Đông, như minh chứng cho sự tàn phai của một thời huy hoàng.
Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên đã ghi lại câu chuyện về khúc kênh đào này từ hơn 600 năm trước. Truyền thuyết kể rằng, khi đào đến Bàu Sen, dòng kênh liên tục bị một khúc cát lồi đùn lên từ lòng đất, khiến công sức đào đắp trở nên vô ích. Vua Lê Thánh Tông, trong một chuyến chinh phạt Chiêm Thành, đã dừng chân tại đây và ra lệnh cho dân địa phương đào kênh để thuận tiện cho việc vận chuyển quân nhu. Tuy nhiên, lý trưởng làng Thủy Liên, ông Mai Văn Bản, đã dũng cảm tâu với nhà vua: “Chỗ này cát lồi nhiều, đào xong cũng sẽ bị lấp, vừa nhọc sức dân mà sông cũng không còn…”.
Vua nổi giận, cho rằng lời nói của ông lý trưởng là chống đối và làm nản lòng dân, ra lệnh xử trảm. Sau chiến thắng Chiêm Thành, quân đội phải bỏ ghe thuyền khi sông bị lấp cạn. Đến làng Thủy Liên, nơi ông lý trưởng đã dâng sớ, 24 thớt voi ngựa bất ngờ cắm ngà xuống đất, rống lên không chịu đi. Dân làng cho rằng đó là do ông Bản bị oan. Nhận thấy điều bất thường, nhà vua lập lễ giải oan cho ông, phong ông làm Thành hoàng bổn thổ và cho lập miếu thờ.
Tích xưa kể về nguồn gốc huyền thoại của dòng sông, của hồ Bàu Sen, một hồ nước ngọt không đáy kỳ thú. Nay, những quán lá mộc mạc, chân chất, ẩn hiện giữa gió bụi hai bên bờ Bàu Sen, là minh chứng cho sự ngang tàng khí khái của người dân nơi đây.
Khác với những quán xá ven đường bon chen, đua nhau xây lầu, Bàu Sen vẫn giữ nguyên vẻ mộc mạc. Hơn chục quán lá nằm rải rác trên mặt hồ, như những bông sen e ấp. Tre, gỗ, chiếu cói và võng gai là những vật liệu quen thuộc tạo nên không gian giản dị, thân thương. Những chiếc bàn gỗ thấp, những chiếc ghế thấp bé, mang đến cảm giác gần gũi, ấm áp như chính hồn quê.
Mệt nhoài sau hành trình, tôi rẽ vào quán ven hồ. Chọn con gà quê đang cục tác trong lồng, tôi dõi theo chủ quán vớt cá từ những chiếc lồng thả dưới nước. Cá nước ngọt đủ loại: chép, trắm, lóc, diếc… Cởi bỏ áo bụi, tôi nằm dài trên chiếc chiếu cói, để trẻ tẩm quất, tận hưởng sự thư giãn.
Không thích tẩm quất, bạn có thể thư giãn trên võng gai đung đưa trong gió. Mỗi quán đều treo sẵn hàng chục chiếc võng, mời bạn tận hưởng cảm giác nhẹ nhàng, êm ái.
Tẩm quất Bàu Sen, món khai vị độc đáo, là “đặc sản” của quán. Những cậu bé, đa phần là học sinh, cổ còn đeo khăn quàng đỏ, học về là sà vào quán, chờ khách. Cái tuổi ăn chưa no, lo chưa tới, nhưng ngón nghề tẩm quất của chúng lại sành sõi đến lạ. Úp mình xuống chiếu, tựa cằm lên cái gối nhỏ, những tiếng đấm tay bồm bộp vang lên, khiến người ta rơn rợn, khoan khoái.
“Các bác yên tâm, bọn cháu trẻ nhưng tay nghề không non đâu, tẩm quất Bàu Sen nổi tiếng nhất… Đông Nam Á đấy!”, thằng bé tên Cáu, chừng 14 tuổi, miệng dẻo như kẹo kéo, tự hào nói. Tôi đùa: “Muốn học nghề dễ không?”. Hắn cười: “Món ni phải kiên trì, chịu khó, ngó vậy chứ không phải ai cũng học được!”. “Thế các cháu học ai, ở đâu?”, tôi tò mò hỏi. “Bọn cháu tự học lẫn nhau, đứa biết trước bày đứa sau, cứ thế học bày lẫn nhau”, Cáu đáp.
Chính cái sự tự học, tự rèn luyện ấy đã tạo nên nét độc đáo của tẩm quất Bàu Sen. Mỗi cái đấm, mỗi cái day, mỗi cái ấn đều ẩn chứa tâm huyết và sự nỗ lực của những đứa trẻ Bàu Sen.
Gương mặt ông đỏ bừng, tay đấm bồm bộp vào không khí, truyền dạy tôi những bài học vỡ lòng: “Kiến bò, cò mổ, nhổ bão… Đó! Còn đây là cào cào đá móc, cóc nhảy song phi, ngựa phi nước đại, vác cày qua núi…” Giọng ông đầy nhiệt huyết, xen lẫn sự bực bội khi tôi lóng ngóng, chưa lĩnh hội hết những động tác cơ bản.
Hơn chục bác tài và thực khách cởi trần, úm người trên sàn quán, tiếng cười nói rộn rã trong khi chờ món gà luộc và cháo cá nóng hổi.
Bé hết úp, lật nghiêng, bắt chéo tay chân bẻ kêu “cục cục”, ngửa bụng cho kiến bò, rồi bóp tay, cười khanh khách.
Vừa lúc cậu bé ngồi dậy để được bóp vai, bẻ cổ, thì cũng là lúc đĩa thịt gà thơm phức và nồi cháo cá nóng hổi được bưng lên từ nhà bếp.
Gà nguyên con xé tay, chấm muối tiêu đậm đà, hương vị dân dã, hoang sơ. Cốc rượu gạo Bàu Sen nồng nàn, mỗi ngụm là sự thăng hoa của vị giác. Miếng thịt gà giòn dai, cay nồng ớt xanh, chùm tiêu xanh, say sưa lâng lâng, tê đầu lưỡi, khoái khẩu vô cùng.
Kết thúc bữa ăn là bát cháo nóng hổi. Không cần thìa, chỉ cần bưng nguyên bát, húp một hơi thật sâu, để mồ hôi toát ra, đầu lưỡi tê tê, suýt xoa. Cá trong nồi cháo đã được vớt ra, từng miếng trứng cá vàng óng ánh như những viên ngọc nhỏ. Gắp miếng cá nóng thơm, hương vị như gió biển thổi rít bên tai, khiến lòng người lâng lâng, đê mê.
cháo cá Bàu Sen
Cháo cá Bàu Sen, hương vị thơm ngon khó cưỡng, hấp dẫn mọi giác quan.
Bạn từng lái xe dọc Việt Nam? Hãy chia sẻ điểm dừng chân độc đáo, một nơi mà bất kỳ ai đi Bắc – Nam cũng nên ghé thăm, để khỏi tiếc nuối suốt đời.
Từ phía Nam, đừng vội dừng chân ở Đồng Hới. Từ phía Bắc, qua Đồng Hới thêm vài chục phút nữa, hãy rẽ vào con đường nhỏ, tận hưởng khoái cảm massage độc đáo, đĩa thịt gà quê thơm phức, rượu gạo nồng nàn, và bát cháo cá cay nồng ấm lòng.
Đó chính là phần thưởng xứng đáng sau hành trình gian nan.
Thưởng thức món gà, cá thơm ngon ở Bàu Sen? Liên hệ ngay với những quán ngon nổi tiếng: Quán Tâm (0523 953 172 – 0934 551 433), Quán Bàu Sen (0913 337 773) hoặc quán Thanh Xuân (0523 605 779). Nhanh tay đặt trước 30 phút để đảm bảo xe chạy kịp thời gian.
Sưu tầm