Hàng trăm người dân tụ tập bên bờ sông theo dõi cuộc đua thuyền truyền thống, một lễ hội đã có từ lâu đời, thậm chí các cụ già trong làng cũng không nhớ chính xác nguồn gốc của nó.
Hội bơi thuyền, một truyền thống lâu đời của làng, ẩn chứa trong ký ức tuổi thơ của bao thế hệ. Già làng cũng chỉ lắc đầu, khẳng định sự hiện diện của nó từ thuở còn thơ ấu. Dường như hội đua thuyền đã hòa quyện vào bức tranh làng quê, bền bỉ như dãy núi Mã Yên hùng vĩ.
Ngày xưa, nơi đây từng là miền đất khó khăn, đến nỗi người ta ví von như xã Cam Thủy, thậm chí gọi trại đi là “xã Cam Khổ”. Nhưng giờ đây, chính họ cùng nhiều xã khác trong huyện Lệ Thủy đã vùng lên, vượt qua nghèo đói, tạo nên một diện mạo mới.
Đua thuyền Lệ Thủy –
Lệ Thủy, mảnh đất địa linh, nổi tiếng với những nhân kiệt tài năng. Nơi đây còn ẩn chứa bí ẩn về dòng Kiến Giang. Không giống với hầu hết các con sông ở Việt Nam chảy theo hướng Đông Nam, Kiến Giang lại chảy ngược dòng, theo hướng Đông Bắc, được người dân địa phương gọi là “nghịch hà”, tạo nên nét độc đáo riêng cho vùng đất này.
Con sông Kiến Giang lặng lẽ chảy qua Lệ Thủy, nuôi dưỡng những làng quê trù phú, tạo nên cuộc sống thanh bình cho người dân nơi đây. Từ trên cầu Kiến Giang, gió thu hiu hiu thổi, dòng sông uốn lượn như dải lụa xanh ngát, phản chiếu khung cảnh thanh bình của những cánh đồng bát ngát. Cảnh sắc ấy gợi nhắc về một cuộc sống gắn bó với nghề nông, một nét đẹp bình dị mà thanh tao.
Mặc dù nổi tiếng với câu “nhất Đồng Nai, nhì Hai Huyện”, nhưng sự trù phú của vùng đất này không phải là do thiên nhiên ban tặng. Như lời ông Lê Đình Tới, Trưởng phòng Văn hóa huyện, câu nói này thể hiện ý chí kiên cường của người dân Hai Huyện, những người luôn phải nỗ lực vượt qua những khó khăn do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.
Truyền thuyết từ những bậc cao niên ở Lệ Thủy kể rằng, vùng đất này luôn hứng chịu những cơn thịnh nộ của đất trời. Một đêm, vị khai khẩn nơi đây mơ thấy một cụ già râu tóc bạc phơ, cụ khuyên rằng: Muốn mưa thuận gió hoà, mỗi dịp xuân về nên tổ chức Lễ hội cầu đảo, đua thuyền để khai thông sông rạch. Từ đó, người dân Lệ Thủy duy trì nghi lễ này, cầu mong một năm bình yên, no ấm.
Đua thuyền Lệ Thủy –
Từ đó, đua thuyền trở thành truyền thống, mỗi năm vào rằm tháng bảy, dòng Kiến Giang lại rộn ràng tiếng trống, tiếng reo hò của người dân khắp vùng đổ về tham dự.
Năm 1946, hưởng ứng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và kỷ niệm một năm ngày nước Việt Nam độc lập, Lệ Thủy long trọng tổ chức Lễ hội đua thuyền vào ngày 2/9. Từ đó, lễ hội này trở thành truyền thống, diễn ra thường niên vào ngày thiêng liêng này và được gọi là Lễ hội đua thuyền mừng Tết Độc lập, thể hiện niềm tự hào và lòng biết ơn của người dân đối với ngày đất nước giành lại độc lập.
Lệ Thủy lưu giữ lời ca: “Dù ai đi Tây, về Đông/ Mồng hai tháng chín cũng mong về nhà/ Về nhà xem hội quê ta/ Dưới sông bơi trải, nhà nhà cờ bay…”, thể hiện niềm tự hào và tình yêu quê hương sâu sắc của người dân nơi đây.
dua thuyen le thuy
Một tháng trước lễ hội, không khí quê nhà rộn ràng bởi sự trở về của những người con xa xứ. Họ về để cùng bàn bạc chuẩn bị cho lễ hội đua thuyền, thăm hỏi và động viên những người con của mình đang miệt mài tập luyện. Dù đang làm ăn hay học hành ở nơi đất khách quê người, những thanh niên được chọn vào đội đua thuyền đều phải về thôn trước Tết cách mạng gần nửa tháng để tập trung luyện tập. Mỗi xã đều thành lập một đội đua gồm những trai tráng tuổi từ 18 đến 35, với tối đa 30 đà công, thuỷ thủ. Họ được nuôi ăn tập luyện và phải tuân thủ nghiêm ngặt nội quy cũng như những điều cấm kỵ trong suốt quá trình chuẩn bị cho lễ hội.
Nằm trong làng An Xá, quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Bùi Tử Hoành, hội trưởng hội người cao tuổi, rạng rỡ kể về chiếc thuyền đua đặc biệt của quê mình. Khác hẳn với những con thuyền thường, thuyền đua có dáng thon dài, tối ưu hóa khả năng cắt nước, giảm thiểu lực cản. Những thân gỗ huỵnh quý hiếm, khai thác từ rừng đại ngàn, được lựa chọn kỹ càng, có chiều dài từ 20-30 mét. Sau khi cưa xẻ theo thước tấc nghiêm ngặt, các nghệ nhân làng nghề bí truyền đóng ghép những mảnh gỗ thành con thuyền. Họ tính toán kỹ lưỡng, đảm bảo khi chèo, mái chèo chỉ ngập 2/3 là phù hợp nhất, tạo nên sự cân bằng và tối ưu hóa sức chèo.
Sau khi chọn ngày lành tháng tốt, con thuyền được hoàn thành và trang trí lộng lẫy, mỗi chi tiết đều phản ánh tín ngưỡng đặc trưng của từng thôn làng.
Ngày hạ thủy, cả thôn nín thở dõi theo chiếc thuyền đua. Tiêu chuẩn là phải nổi vừa trên mặt nước, lao về phía trước không chờm sóng, lũi đi như một kình ngư. Thế là được!
Sau khi thi xong, chiếc đò được lau chùi sạch sẽ, cất giữ cẩn thận tại nhà văn hóa thôn, chờ đợi để tiếp tục phục vụ cuộc thi năm sau, bởi nó không chỉ là phương tiện thi đấu mà còn gắn liền với tâm linh của người dân địa phương.
Đêm mùng 1/9, cả huyện Lệ Thủy chìm trong không khí sôi động. Nhà văn thôn từ khắp các làng đổ về, ánh đèn sáng rực khắp nơi. Tiếng bàn tán về chiến thuật, về thuyền của các làng khác vang lên rộn ràng. Mỗi người đều tự hào về đò của làng mình, khẳng định chiến thắng sẽ thuộc về họ.
Mặt trời vừa ló dạng, dòng sông Kiến Giang đã rộn ràng tiếng người. Từ những cụ già làng đến những chàng trai khỏe mạnh nhất trong thôn, tất cả đều tập trung tại mũi thuyền, khấn vái cho một mùa mưa thuận gió hòa. Trong khi đó, tại Mũi Viết, điểm xuất phát của các cuộc đua bơi, không khí náo nhiệt chẳng kém. Người dân từ Chợ Mai, Chợ Chè, Chợ Động đổ về đây từ nửa đêm, tranh giành từng chỗ ngồi tốt bên bờ sông. Những người đến muộn hơn tìm chỗ đứng trên những điểm cao dọc theo bờ sông, tạo nên một bức tranh rực rỡ sắc màu của lễ hội.
Bên bờ sông, hàng trăm người dân đổ về theo dõi cuộc đua đầy kịch tính.
Nét mặt rạng rỡ, bến thuyền đông vui, dòng Kiến Giang như bừng sáng bởi muôn vàn sắc hoa trên những con thuyền rực rỡ. Tiếng trống, sênh, mõ vang lên rộn ràng, tạo nên một không khí náo nhiệt, tưng bừng.
Hai bên bờ sông, dòng người đông như kiến, không chỉ người xứ Lệ mà còn vô số người khác, diện áo xiêm lộng lẫy, háo hức dõi theo dòng sông trong tiếng reo hò vang vọng suốt 30 km.
Mặt trời lặn sau rặng tre xanh, tiếng lệnh xuất phát vang lên, hàng thuyền đua nhau lao về đích. Tiếng hò reo, tiếng trống, tiếng mõ hòa quyện, tạo nên một không khí sôi động, náo nhiệt, lan tỏa khắp trung tâm huyện Lệ Thủy.
Sau hơn 1 tiếng rưỡi tranh tài đầy kịch tính, những chàng trai thôn Quy Hậu đã xuất sắc giành giải nhất cuộc đua bơi sáng nay. Niềm vui vỡ òa trên gương mặt các vận động viên, đặc biệt là bí thư Đảng ủy thôn Nguyễn Văn Hà: “Chúng tôi đã chờ đợi khoảnh khắc này từ lâu! Thật bất ngờ bởi khi xuất phát, không ai nghĩ đò của làng sẽ chiến thắng”. Đây là lần đầu tiên thôn Quy Hậu giành ngôi vị cao nhất, đánh dấu một cột mốc đáng nhớ trong lịch sử làng.
Dưới nắng thu chói chang, những chàng trai lực điền Quảng Bình hò khoan trên sông nước. Tiếng hò mái ruỗi, mái ba vang vọng, mộc mạc nhưng đầy sức sống. Dù chưa đạt đến trình độ điêu luyện, luyến láy tinh vi, lời hò của họ vẫn khiến người nghe xúc động bởi sự chân chất, hồn nhiên.
Những làn điệu dân ca khỏe khoắn, mộc mạc, vui nhộn, đậm chất chân quê phản ánh đời sống vui tươi của người nông dân trong mùa thu cách mạng.